سیالیت وجود آدمی از منظر کی یرکگور و ملاصدرا

چکیده بدون شک، دو متفکر بزرگ عالم غرب و اسلام، یعنی کرکگور و ملاصدرا، توجه خاصی به بحث سیلان انسان و حرکت او به سوی تحصیل ماهیت خویش داشته اند که در تاریخ تفکر کم سابقه به نظر می رسد. کرکگور که خود، بنیان گذار اگزیستانسیالیسم نیز به شمار می رود، انسان را دارای وجودی سیال می داند که می تواند از پایین ترین مراحل وجودی خویش به بالاترین مراحل آن صعود کند. این موجود، در هر لحظه، تعالی می جوید و از آنچه در آن لحظه است، پای خود را فراتر می گذارد. کرکگور معتقد است که انسان، آن موجودی است که عمل می کند. بنابراین، انسان دائماً ماهیتش تغییر می کند. درواقع، کرکگور به شدت از مقولات جوهری و ایستا درباره انسان پرهیز می کند و بر این نکته تأکید می کند که انسان، موجودی است که خود را در مرحله عمل می سازد. در این تفکر انسان به واسطه عمل اختیار، امکانات وجودی خویش را به منص? ظهور می رساند.آدمی نهایتاً، آن چه واقعاًً انتخاب می کند، می شود.بنابراین، آدمی هیچ گاه موجود قطعی و تعیین شده ای نیست؛ بلکه همیشه آن چیزی است که باید تعیین شود. من باید تعیین کنم که آیا خود خویش هستم؟ در تفکر ملاصدرا نیز انسان بر اساس حرکت جوهری ای که دارد هویت خاص و مرتبه وجودی ثابتی ندارد؛ بلکه در وعاء طبیعت و به مقتضای حرکت جوهری و اتحاد و یگانگی با بدن، دائماً در حرکت بوده و از مرتبه ای به مرتبه دیگر منتقل می شود. بنابراین انسان، مراتب وجودی متفاوتی دارد و در هر آنی از آنات به موجودی تازه منقلب می شود و از هر مرتب? آن ماهیت خاصی انتزاع می شود.انسان، بر اساس حرکت جوهری که در ذات وجودش قرار دارد، باید آرام آرام حرکت کند تا نفس خود را از جسمانیت رهانیده و لباس تجرد را بر آن بپوشاند. اما گرچه میان این دو متفکر درباره سیلان وجودی انسان، شباهت هایی دیده می شود؛ اما با بررسی دقیق آراء آنها این نتیجه گرفته می شود که میان کرکگور و ملاصدرا در این خصوص اختلافات بنیادینی وجود دارد که ناشی از نوع نگاه آنها به انسان و حرکت وجودی اوست.